"SAĞLIK BİLİMLERİNDE COVID-19 ve ETİK" Bilimsel Toplantısı Gerçekleşti
"SAĞLIK BİLİMLERİNDE COVID-19 ve ETİK"
BAŞLIKLI BİLİMSEL TOPLANTI GERÇEKLEŞTİ
Alanında uzman birçok ismin katıldığı ve toplam üç farklı oturumdan oluşan “Sağlık Bilimlerinde COVID-19 ve Etik” başlıklı bilimsel toplantı 22 Mayıs tarihinde gerçekleşti.
İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı lisansüstü öğrencileri tarafından hazırlanan 36837 numaralı BAP güdümlü proje bünyesinde düzenlenen ve gün boyu süren bu bilimsel toplantı başından sona kadar katılımcıların yüksek ilgisi ile tamamlandı.
Toplantının açılışını İÜ İTF, Tıp Tarihi ve Etik AD başkanı ve aynı zamanda BAP projesinin yürütücüsü Prof. Dr. İlhan İlkılıç yaptı. Konuşmasında böylesi bir toplantının pandemi süresince Türkiye’de ilk defa gerçekleştirildiğini vurgulayan İlkılıç, toplantının interdisipliner yapısına dikkat çekti. İÜ BAP koordinatörü Prof. Dr. Ayşe Erol ve SBE müdürü Prof. Dr. Zeynep Karakaş ve ardından İÜ İTF dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek açılış konuşmalarını yaptı ve katılımcıları selamladı. Son açılış konuşmasını yapan İÜ Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak İstanbul Üniversitesi’nin COVID-19 pandemisi süresince uygulanan kısıtlamalara rağmen bilimsel çalışmalardan geri kalmadığını, yeni uygulamalara hızla uyum sağlayıp ilmi üretime devam ettiğini ifade etti.
Toplantı, HASUDER başkanı Prof. Dr. Pınar Okyay’ın “COVID-19 Pandemisinin Mevcut Durum ve Gelecek Öngörüleri’’ başlıklı sunumu ile başladı. Okyay sunumunda, COVID-19 pandemisinin yoksullukları arttırdığını ve çözülmesi gereken eşitsizliklere yol açtığını ifade ederken, yeni bir düzen düşünüp, yaşam alanlarındaki değişikliklerin organize edilmesine ve daha yeşil bir düzene ihtiyaç duyulduğuna vurgu yaptı. Bu minvalde bütün eşitsizliklerle mücadele eden bir dünya toplumu olunması gerektiğinin altını çizdi.
Toplam üç farklı oturumdan oluşan bilimsel toplantı, Prof. Dr. Halim İşsever’in başkanlığında “COVID-19 Pandemisinde Sağlık Alanlarındaki Etik Sorunlar” başlıklı birinci oturum ile başladı.
Bu oturumda sağlık alanında çalışan farklı meslek gruplarını içerecek şekilde, COVID-19 pandemisi sürecine yönelik değerlendirmeler yapıldı ve sorun alanları tespit edildi. Prof. Dr. Recep Öztürk “COVID-19 Pandemisinin Tıbbi Açıdan ve Enfeksiyon Hastalıkları Bağlamında Güncel Değerlendirilmesi” başlıklı konuşmasında, henüz bir antiviral tedavisi olmayan virüsün Dünya’yı bir süre daha etkileyeceğini aktardı ve salgının ilk dönemlerinde kurulan bilim kurulunun önemine dikkat çekti. Bir sonraki “COVID-19 Pandemisinde Halk Sağlığı Alanında Etik Sorunlar’’ başlıklı bildiriyi sunan Prof. Dr. Selma Karabey tek sağlık yaklaşımının önemini vurguladı. Salgından önceki yaşantıya geri dönüldüğü takdirde de yeni pandemilerin kaçınılmaz olabileceğini aktaran Karabey, ancak daha yeşil ve sağlıklı bir toparlanma stratejisiyle gelecek pandemilerin etkisinin azaltılabileceğini savundu.
Prof. Dr. Özen Onur Doğan ‘’COVID-19 Pandemi Döneminde Diş Hekimliğinde Yeni Normaller’’ adlı sunumunda pandemi sürecinde Türkiye’de diş hekimliği alanında yaşanan etik sorunları ve diş hekimliği eğitimdeki mevcut durumu aktardı. Konuşmasında mevcut sağlık sistemlerinin böyle bir krize cevap verebilmesi, diş hekimliği hizmetlerinde kapsamlı önleme ve kontrol stratejilerine, sağlık enformasyon sistemlerinin aktif kullanılmasına, diş hekimliği eğitiminde eğitim ve öğretim faaliyetlerinin ve metotlarının gözden geçirilmesine, topluma yönelik ağız diş sağlığı program ve çalışmalarının, toplumun sağlık ihtiyaçları dikkate alınarak etik ilkeler doğrultusunda yeniden düzenlenmesine ihtiyaç olduğunu kaydetti.
Bilimsel toplantı Prof. Dr. Melek Nihal Esin’in “COVID-19 Pandemisi Hemşirelik Bakımına Yansıyan Etik Sorunlar’’ adlı sunumunda pandemi sürecinde hemşirelik alanında yaşanan problemleri ve etik sorunları ele almasıyla devam etti. Esin, hemşireler karmaşık ve güç teşhis, tedavi ve bakım süreçlerinde, hasta ve yakınları ile iletişimde, çalışma ortamında hasta ve kendisinin güvenliğini sağlamada, kaynakları kullanırken, acil kararlar verirken, hasta ve sağlam bireylere danışmanlık ve eğitim verirken ve çalıştığı kurumun prosedürlerini sürdürürken etik ikilemler yaşadıklarını vurguladı. Bu konu ile ilgili olarak etik rehberler hazırlanmalı, ulusal bir etik konseyi kurulmalı, hemşirelerin etik danışmanlık alabileceği kaynaklar sağlanmalı, ekip tartışma ortamları düzenlenmeli ve hemşirelerin psikososyal sağlamlılıklarını geliştirmek için programlar düzenlenmesi gerektiğini tavsiye etti. Hemşireler pandemi sürecinde kurulmuş olan bilim kurulunda yer alması gerektiğinin altını çizdi.
Bir başka önemli sağlık dalı olan Eczacılık alanını temsil eden Doç. Dr. İlkay Alp Yıldırım ‘’COVID-19 Pandemisinde Eczacılık Hizmetleri: Neler Yapıldı? Neler Yapılabilirdi?’’ başlıklı sunumunda pandemi sürecinde eczacılık alanındaki problemlerden ve etik sorunlardan bahseden İlkay, Pandemi sürecinde yüksek potansiyeli ve birikimi olan eczacılardan yeterince faydalanılamadığını vurguladı.
Bu oturumun son konuşmalarını ise veterinerlik alanından Prof. Dr. Fatma Alev Kaymaz ve Dr. Öğr. Üyesi Altan Armutak gerçekleştirdi. Hayvanlara COVID-19 bulaşları ve hayvanların tedavi süreçleri hakkında bilgi veren Kaymaz ile Armutak veteriner hekimlerin bu süreçte yaşadıkları zorluklara vurgu yaptı. Çok sayıda evcil hayvanların bu süreçte sokağa terk edildiğini aktaran Kaymaz’ın tespitlerine, Armutak veteriner hekimlerin bir sağlıkçı olarak görülmemesini eleştirdi. COVID-19 döneminde dayanışma bilinciyle çalışma istekleri olan hekimlerin, bu isteklerinin karşılık göremediğini vurgulayan Armutak, 35 bin veteriner hekimin sağlıkçı olarak görülmeyi talep ettiğini ve tek sağlık kavramının aynı zamanda tek sağlık sistemini de içermesi gerektiğini belirtti.
“COVID-19 Pandemisinde Sağlık Alanında Yaşanan Etik Sorunların Beşerî ve Sosyal Bilimler Açısından Değerlendirilmesi” başlıklı birinci oturum, oturum başkanı Prof. Dr. Semra Özdemir ve Prof. Dr. Eray Yurtseven’in selamlama konuşmaları ile başladı. Bu oturumun ilk bildirisini aynı zamanda proje yürütücüsü olan Prof. Dr. İlhan İlkılıç sundu. “COVID-19 Pandemisinin Etik Açıdan Değerlendirilmesi” başlıklı sunumunda İlkılıç, COVID-19 pandemisi çerçevesindeki halk sağlığı alanındaki karar ve yaptırımların, hukuken meşru, ekonomik açıdan gerçekçi, sosyal olarak kabul edilebilir, etik açıdan gerekçelendirilebilir ve argümanlarla savunabilir çözüm yollarını içermesi gerektiğini kaydetti. Konuşmasına topluma karşı şeffaf olunması gerektiğini vurgulayarak devam eden İlkılıç, alanda oluşturulan kurullarda konunun uzmanı alan etikçilerin de yer alması gerektiğinin altını çizdi. Bu bağlamda Sağlık Bakanlığı'na danışmanlık görevi yürüten Bilim Kurulu ve Toplum Bilimler Kurulu'nda bir etikçinin olmamasının kabul edilemez oluğunu vurguladı. Daha sonra Prof. Dr. Sevtap Metin “COVID-19 Pandemisinin Etik Açıdan Genel Değerlendirmesi” başlıklı bildirisini sundu. Bu bildiride Metin, aşı zorunluluğu hakkında açıklamalarda bulundu. Zorunlu aşı gibi tıbbi bir müdahale için bu durumun açık bir şekilde yasada yer alması gerektiğini vurguladı. Orantılılık, gereklilik ve elverişlilik ilkelerine değinen Metin, bu kıstasların varlığının zorunlu aşı durumunu meşru kılabileceğini kaydetti.
Sosyal bilimler çerçevesinde gerçekleştirilen bu konuşmalara daha sonra din sosyolojisi alanından Prof. Dr. Kemal ataman ve psikiyatri alanından Dr. Öğr. Üyesi Irmak Polat’ın bildirileri ile devam etti. Aynı zamanda Toplum Bilimleri Kurulu üyesi olan Ataman “Risk toplumundan, Kriz toplumuna: COVID-19 Pandemisinin Gündelik ve Dini Hayata Etkisi” başlıklı bildirisini aktardıktan sonra Polat, “Pandemide Damgalanmanın Psikososyal Boyutu ve Çıkarımlar” başlıklı konuşmasını gerçekleştirdi. Her iki isim de ilahiyat ve psikiyatri alanlarının bir etik toplantısında tartışılmasının önemini vurguladı.
Galeri
